Prawo administracyjne

Gdy już zostaniesz radnym

Już wkrótce wybierzemy nowych radnych. Znajomość uprawnień i obowiązków członków wybieralnych organów samorządu terytorialnego może przydać się zarówno wyborcom, jak i ich pracodawcom oraz partnerom w interesach. W przypadku rady gminy podstawowych wiadomości dostarcza ustawa o samorządzie gminnym..  
Zgodnie z jej przepisami radny jest obowiązany kierować się dobrem wspólnoty samorządowej. Ma obowiązek utrzymywać stałą więź z mieszkańcami oraz ich organizacjami, w szczególności zaś przyjmować zgłaszane przez nich postulaty oraz przedstawiać je organom gminy do rozpatrzenia. Co istotne, ustawa wskazuje, że radni nie są związani instrukcjami wyborców.
Ponadto radny jest zobowiązany brać udział w pracach rady gminy i jej komisji oraz innych instytucji samorządowych, do których został wybrany lub desygnowany.
Osoba wybrana na radnego nie może wykonywać pracy w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy, w której uzyskała mandat, oraz wykonywać funkcji kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej tej gminy. W związku z powyższym przed przystąpieniem do wykonywania mandatu osoba ta w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia oficjalnych wyników wyborów obowiązana jest złożyć wniosek o urlop bezpłatny, który udzielany jest na czas sprawowania mandatu oraz kolejnych 3 miesięcy następujących po jego wygaśnięciu. Niezłożenie takiego wniosku jest równoznaczne ze zrzeczeniem się mandatu. Co istotne, urlop udzielany jest bez względu na rodzaj i okres trwania stosunku pracy. Stosunek pracy zawarty na czas określony, który ustałby przed terminem zakończenia urlopu bezpłatnego, ulega w takim przypadku wydłużeniu do 3 miesięcy po zakończeniu tego urlopu.
Z radnym nie może być nawiązywany stosunek pracy w urzędzie gminy, w której uzyskał on mandat. Nie może on również pełnić funkcji kierownika gminnej jednostki organizacyjnej oraz jego zastępcy. Jeżeli pełni on taką funkcję w jednostce organizacyjnej przejętej lub utworzonej przez gminę w czasie kadencji, ma obowiązek w ciągu 6 miesięcy od dnia przejęcia złożyć wniosek o urlop bezpłatny. Uchybienie temu obowiązkowi będzie równoznaczne ze zrzeczeniem się mandatu.
Po wygaśnięciu mandatu pracodawca ma obowiązek przywrócić radnego do pracy na to samo lub równorzędne stanowisko pracy, za wynagrodzeniem odpowiadającym wynagrodzeniu, jakie radny otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu bezpłatnego. Jednak to radny musi zgłosić swoją gotowość do powrotu do pracy. Ma na to 7 dni od momentu wygaśnięcia mandatu.
Możliwości wykonywania przez radnych dodatkowych prac zarobkowych zostały przez ustawę ograniczone. Wójt nie może powierzyć radnemu gminy, w której radny uzyskał mandat, wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej. Radni nie mogą również podejmować dodatkowych zajęć mogących podważyć zaufanie wyborców co do zgodnego z przepisami prawa wykonywania mandatu. Jeżeli podejmują dodatkowe zajęcia albo prowadzą działalność gospodarczą na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami – nie mogą powoływać się na swój mandat. Nie mogą również prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. Jeżeli radny przed rozpoczęciem wykonywania mandatu prowadził taką działalność gospodarczą, jest obowiązany do zaprzestania jej prowadzenia w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania. W przeciwnym razie konieczne będzie stwierdzenie wygaśnięcie mandatu.
Radni i ich małżonkowie nie mogą być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych ani pełnomocnikami spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby. Wybór lub powołanie tych osób na wskazane funkcje są z mocy prawa nieważne. Jeżeli wybór lub powołanie nastąpiły wcześniej, wówczas osoby te są zobowiązane zrzec się stanowiska lub funkcji w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania przez radnego. Jeżeli zrzeczenie się stanowiska czy funkcji nie nastąpi, osoba taka i tak straci je z mocy prawa po upływie wskazanego wyżej terminu.
Radni nie mogą również posiadać pakietu większego niż 10% udziałów lub akcji w spółkach prawa handlowego z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby. Udziały lub akcje przekraczające ten pakiet powinny być zbyte przez radnego przed pierwszą sesją rady gminy. W razie niezbycia ich nie uczestniczą przez okres sprawowania mandatu i dwóch lat po jego wygaśnięciu w wykonywaniu związanych z nimi uprawnień (prawa głosu, prawa do dywidendy, prawa do podziału majątku, prawa poboru).
Radny zobowiązany jest także do złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym (obejmującego zarówno majątek odrębny, jak i objęty małżeńską wspólnością majątkową). Pierwsze takie oświadczenie ma obowiązek przedłożyć w ciągu 30 dni od dnia złożenia ślubowania.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym – tekst jedn. Dz.U. z 2001 Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.