Prawo administracyjne

Nowe usprawnienia dla niepełnosprawnych wyborców

Kodeks wyborczy, choć jeszcze nie zaczął obowiązywać, został po raz kolejny znowelizowany. Tym razem celem wprowadzonych zmian było dostosowanie przepisów określających sposób organizacji wyborów do potrzeb osób niepełnosprawnych.

W uzasadnieniu do projektu podniesiono, że co prawda osobom niepełnosprawnym przysługują takie same wolności i prawa jak pozostałym obywatelom, jednak realna możliwość wykonywania przez takie osoby prawa wyborczego pozostawia wiele do życzenia. Obowiązujące przepisy zawierają regulacje mające za zadanie zlikwidowanie ewentualnych barier i niwelację ograniczeń, jednak przyjęte rozwiązania są zdaniem projektodawców niejednolite i niespójne.

Do przepisów kodeksu wyborczego dodana została definicja wyborcy niepełnosprawnego. Pod pojęciem tym należy rozumieć wyborcę o ograniczonej sprawności fizycznej, psychicznej, umysłowej lub w zakresie zmysłów, która utrudnia wzięcie udziału w wyborach.

Nowelizacja wprowadza między innymi dwa dodatkowe rozdziały: „Przekazywanie informacji o wyborach wyborcom niepełnosprawnym” oraz „Głosowanie korespondencyjne przez wyborców niepełnosprawnych”.

Zgodnie z przepisami dodanymi nowelizacją wyborca niepełnosprawny może żądać przekazania mu informacji dotyczących:
•    właściwego dla niego okręgu wyborczego i obwodu głosowania;
•    znajdujących się najbliżej jego miejsca zamieszkania lokali wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych;
•    warunków dopisania go do spisu wyborców w wybranym przez siebie obwodzie głosowania; wyborca niepełnosprawny ma bowiem prawo złożyć najpóźniej na 14 dni przed dniem wyborów wniosek do urzędu gminy w sprawie dopisania go do spisu wyborców w wybranym przez siebie na obszarze gminy właściwej ze względu na miejsce jego zamieszkania obwodzie głosowania, w którym znajduje się lokal dostosowany do jego niepełnosprawności;
•    terminu wyborów oraz godzin, w których można będzie oddać swój głos;
•    komitetów wyborczych, zarejestrowanych kandydatach oraz listach kandydatów;
•    warunkach oraz formach głosowania.

Warunkiem koniecznym do osobistego otrzymania powyższych informacji jest złożenie w urzędzie gminy przez osobę niepełnosprawną stosownego wniosku. Poza informacją telefoniczną niepełnosprawny może domagać się przesłania mu powyższych informacji w formie elektronicznej bądź w formie drukowanych materiałów informacyjnych.

Państwowa Komisja Wyborcza zobowiązana została do umieszczania na prowadzonym przez siebie internetowym portalu informacyjnym informacji o uprawnieniach przysługujących osobom niepełnosprawnym na podstawie kodeksu wyborczego. Sposób zamieszczania tych informacji musi uwzględniać różne rodzaje niepełnosprawności.  Dodatkowo PKW musi mieć przygotowane wskazane powyżej materiały informacyjne w alfabecie Braille’a, aby w przypadku wystąpienia przez niepełnosprawnego z odpowiednim żądaniem móc je przekazać zainteresowanemu.

Obwieszczenia wyborcze muszą być umieszczane w taki sposób, aby osoba niepełnosprawna o ograniczonej sprawności ruchowej miała do nich swobodny dostęp, przy czym niepełnosprawny wyborca może poprosić członka komisji wyborczej o ustne przekazanie treści takiego obwieszczenia (dotyczy to informacji o komitetach wyborczych biorących udział w wyborach, zarejestrowanych kandydatach oraz listach kandydatów).

W przypadku wyborców niepełnosprawnych w stopniu znacznym i umiarkowanym dodane nowelizacją przepisy dopuszczają również możliwość głosowania korespondencyjnego.

Chcąc skorzystać z takiej możliwości, niepełnosprawny wyborca musi nie później niż na 21 dni przed terminem wyborów zgłosić swój zamiar wójtowi. Może to uczynić ustnie, pisemnie, telefaksem lub w formie elektronicznej. Przepisy określają szczegółowo, jakie dane należy podać, dokonując zgłoszenia; zbyt późne złożenie zgłoszenia lub jego niekompletność (po uprzednim wezwaniu do uzupełnienia jego braków) spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania (taki sam skutek wywoła zgłoszenie złożone przez niepełnosprawnego, który wystąpił z wnioskiem o sporządzenie aktu pełnomocnictwa do głosowania). Jeżeli niepełnosprawność wyborcy wymaga od niego posługiwania się alfabetem Braille’a, wraz z pakietem wyborczym może on otrzymać nakładki do głosowania sporządzone właśnie w tym alfabecie. Co istotne, nakładki nie stanowią obligatoryjnej części pakietu, co oznacza, że do ich otrzymania niezbędne jest złożenie wraz ze zgłoszeniem stosownego żądania.

W przypadku wyborów prezydenckich czy też na wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, gdy wyniki głosowania mogą zrodzić konieczność przeprowadzenia drugiej tury wyborów, zgłoszenie głosowania korespondencyjnego dotyczy obu etapów.

Podobnie jest w przypadku, gdy w tym samym dniu odbywają się więcej niż jedne wybory  zgłoszenie głosowania korespondencyjnego dotyczy wszystkich przeprowadzanych w danym dniu wyborów.

Jeżeli zgłoszenie zostanie prawidłowo przeprowadzone, najpóźniej na 7 dni przed wyborami wyborca otrzymuje z urzędu gminy pakiet wyborczy. Może go otrzymać bądź od upoważnionego pracownika urzędu bądź  za pośrednictwem poczty  przesyłką poleconą, zawsze jednak wyłącznie do rąk własnych. Jeżeli zdarzy się, że osoby oczekującej na pakiet nie będzie w domu, w skrzynce lub w drzwiach zostawione zostanie dla niej zawiadomienie, a pracownik urzędu lub listonosz wróci z przesyłką w ciągu 3 dni.

Wraz z kartą do głosowania, instrukcją, oświadczeniem o osobistym i tajnym oddaniu głosu (oraz ewentualnie nakładkami na karty) niepełnosprawny wyborca otrzymuje dwie koperty: zwrotną (z adresem komisji wyborczej, do której odsyłana będzie karta) oraz na kartę do głosowania. Obie koperty są bowiem odpowiednio podpisane.

Po wypełnieniu kartę do głosowania należy umieścić w kopercie na kartę do głosowania; kopertę trzeba zakleić i włożyć wraz z oświadczeniem do koperty zwrotnej, a następnie przesłać do właściwej obwodowej komisji wyborczej. Istnieje również możliwość osobistego doręczenia koperty do obwodowej komisji wyborczej w obwodzie głosowania, w którym niepełnosprawny jest wpisany do spisu wyborców. Należy to jednak uczynić w godzinach głosowania.

Możliwości głosowania korespondencyjnego nie ma w obwodach do głosowania utworzonych:
•    w zakładzie opieki zdrowotnej, domu pomocy społecznej, zakładzie karnym i areszcie śledczym oraz w oddziale zewnętrznym takiego zakładu i aresztu;
•    w domu studenckim lub zespołach domów studenckich prowadzonych przez uczelnie lub inne podmioty na podstawie umów zawartych z uczelniami;
•    za granicą i na polskich statkach morskich.

Korespondencyjne głosowanie niemożliwe jest również w przypadku udzielenia przez niepełnosprawnego wyborcę pełnomocnictwa do głosowania.

Możliwość korzystania z nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Braille’a została przewidziana również dla niepełnosprawnych głosujących w obwodowych komisjach wyborczych. Zamiar głosowania przy użyciu nakładek niepełnosprawny wyborca musi jednak zgłosić w urzędzie gminy wcześniej  najpóźniej na 14 dni przed dniem wyborów. Zgłoszenia można dokonać ustnie, pisemnie, telefaksem lub drogą elektroniczną, podając właściwy obwód głosowania.


Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r.  Kodeks wyborczy  Dz. U. Nr 21, poz. 112 z późn. zm.