Prawo cywilne

Możliwość uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych

Występując do sądu w obronie własnych praw w sprawach cywilnych, warto wcześniej przeliczyć, ile będzie nas to kosztowało. Opłatom podlegają, co do zasady, pisma inicjujące postępowanie lub jego kolejne etapy. Istnieje jednak możliwość uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych.

Opłatę uiszcza się przy wnoszeniu pisma do sądu. Opłatom podlega m.in. pozew, apelacja i zażalenie, zarzuty od nakazu zapłaty, a także wniosek o wpis w księdze wieczytej. Przy wniesieniu pozwu o rozwód zapłacimy 600 zł. Tyle samo kosztuje wniesienie pozwu o ochronę dóbr osobistych. Opłatę w wysokości 200 zł pobiera się m.in. od pozwu w sprawie o unieważnienie małżeństwa, zaprzeczenie ojcostwa lub macierzyństwa czy unieważnienie uznania dziecka. To tylko przykłady. Pełny katalog opłat znajduje się w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Szczególną kategorią opłat są opłaty kancelaryjne. Tego rodzaju opłacie podlega wniosek o wydanie na podstawie akt sądowych odpisu, wypisu, zaświadczenia, wyciągu, innego dokumentu oraz kopii, a także wniosek o wydanie odpisu księgi wieczystej. W tym wypadku wysokość opłaty jest uzależniona od rodzaju i objętości dokumentu, którego odpis lub kopię chcemy uzyskać. Odpisy orzeczeń, poświadczone odpisy innych pism oraz wypisy, wyciągi i zaświadczenia to koszt 6 zł za każdą rozpoczętą stronicę wydanego dokumentu. Z kolei opłatę od wniosku o wydanie kopii dokumentu, który znajduje się w aktach sprawy, pobiera się w kwocie 1 zł za każdą rozpoczętą stronicę wydanego dokumentu.

Przepisy przewidują dwie możliwości uniknięcia kosztów. Pierwsza wynika ze zwolnień przedmiotowych (od opłat zwolnione są niektóre pisma, np. wniosek o przesłuchanie świadka testamentu ustnego) i podmiotowych (z opłat zwolnione są również niektóre kategorie osób, np. strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych). Druga zaś – z regulacji ustanawiającej zasady zwalniania z kosztów sądowych.

Sąd może zwolnić stronę z kosztów sądowych w całości lub części. Zwolnienia może się domagać osoba fizyczna, która złoży oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Do stosownego wniosku należy dołączyć oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku dochodach i źródłach utrzymania sporządzone według ustalonego wzoru.

Zwolnienie może zostać przyznane również osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej niebędącej osobą prawną, która posiada zdolność prawną, jeżeli wykaże ona, że nie ma dostatecznych środków na ich poniesienie.

Wniosek składa się na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. O zwolnieniu sąd rozstrzyga postanowieniem, na które przysługuje zażalenie. Zażalenie nie przysługuje jedynie na postanowienie o odrzuceniu ponowionego wniosku (w sytuacji, gdy pierwszy został oddalony), opartego na tych samych okolicznościach, które zostały powołane wcześniej.

Sąd cofnie zwolnienie, jeżeli okaże się, że okoliczności, na podstawie których je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć. Jeśli natomiast strona, składając oświadczenie, świadomie wprowadziła sąd w błąd, powinna liczyć się z możliwością nałożenia na nią grzywny w wysokości do 1000 zł i koniecznością zwrotu kosztów, których w wyniku zwolnienia nie poniosła.

Przede wszystkim należy jednak pamiętać o tym, że zwolnienie od kosztów sądowych nie niweczy obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi. Tak więc jeśli uzyskamy zwolnienie, a następnie przegramy proces, i tak będziemy musieli ponieść jego koszty.


Podstawa prawna:
 

1. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – Dz. U. Nr 167, poz. 1398 z późn. zm.