Prawo cywilne

Pozwy grupowe

Od połowy lipca br. możliwe stało się składanie w sądowym postępowaniu cywilnym tzw. pozwów grupowych. Celem tej instytucji, nieznanej dotychczas polskiemu prawu, jest skumulowanie w jednym postępowaniu roszczeń większej liczby osób, które poniosły szkodę w wyniku jednego zdarzenia.

Aby złożenie pozwu grupowego było możliwe, konieczne jest, aby co najmniej 10 osób dochodziło roszczenia jednego rodzaju, opartego na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Postępowanie grupowe jest dopuszczalne w sprawach dotyczących:

• roszczeń o ochronę konsumentów (chodzi tu o sprawy dotyczące roszczeń konsumentów przeciwko przedsiębiorcom wynikające z różnych podstaw, np. z umowy najmu, sprzedaży, kredytu, pożyczki czy umowy przewozu);
• odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny na osobie lub mieniu (chodzi o dochodzenie przez poszkodowanych przez produkt niebezpieczny roszczeń od podmiotu, który wprowadził na rynek taki produkt, przy czym odpowiedzialność za wprowadzenie do obrotu ponosi nie tylko producent, ale może ją również ponosić np. wytwórca części składowej produktu, importer, dystrybutor czy sprzedawca; przez produkt niebezpieczny należy rozumieć „produkt nie zapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu. O tym, czy produkt jest bezpieczny, decydują okoliczności z chwili wprowadzenia go do obrotu, a zwłaszcza sposób go na rynku oraz podane konsumentowi informacje o właściwościach produktu” – art. 449¹ k.c.);
• odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych (z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych). 

Co istotne niemożliwe jest dochodzenie w tym trybie roszczeń pracowniczych. Z kolei w przypadku roszczeń pieniężnych wystąpienie z pozwem grupowym jest dopuszczalne wyłącznie wówczas, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. W przypadku, gdy ustalenie jednej wysokości nie jest w obrębie całej grupy osiągalne, przepisy dopuszczają tworzenie podgrup, w których dokonanie ujednolicenia będzie możliwe. Podgrupa nie może liczyć mniej niż 2 osoby. Co istotne, w sprawach o roszczenia pieniężne powództwo można ograniczyć do ustalenia odpowiedzialności pozwanego.

O dopuszczalności postępowania grupowego rozstrzyga sąd, który w przypadku uznania, iż sprawa może zostać rozpoznana w tym trybie, wydaje postanowienie. Po jego uprawomocnieniu się sąd zarządza ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego, które umieszczane jest w poczytnej prasie o zasięgu ogólnokrajowym (w szczególnie uzasadnionych wypadkach może to być prasa lokalna). Ogłoszenie ma umożliwić przystąpienie do grupy osobom, których roszczenia mogą zostać objęte powództwem grupowym. W ogłoszeniu sąd ma obowiązek zamieścić m.in. informację w jakim terminie możliwe będzie złożenie pisemnego oświadczenia o przystąpieniu. Termin ten nie może być krótszy niż miesiąc i dłuższy niż trzy miesiące od daty ogłoszenia. Przekroczenie terminu skutkować będzie niedopuszczalnością przystąpienia do grupy. Wszczęcie postępowania grupowego nie wyłącza możliwości dochodzenia roszczeń przez osoby, które nie przystąpiły do grupy lub z niej wystąpiły. Nie jest również wykluczone przystąpienie do grupy osób, które przed dniem wszczęcia postępowania grupowego wytoczyły samodzielnie powództwo przeciwko temu samemu pozwanemu. Warunkiem koniecznym jest jednak, aby dochodzone w tym postępowaniu roszczenie mogło być objęte postępowaniem grupowym. W takim wypadku zainteresowana osoba może nie później niż do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji złożyć oświadczenia o przystąpieniu do grupy.

Z ogłoszenia można zrezygnować jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że wszyscy zainteresowani złożyli oświadczenie o przystąpieniu.

Choć w postępowaniu grupowym ochronie podlegają interesy wielu osób, niezmiennie mamy do czynienia z dwiema stronami postępowania. Po stronie powoda występuje w tym wypadku reprezentant grupy. Może nim zostać osoba będąca członkiem grupy lub powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów. Reprezentant wytacza w postępowaniu grupowym powództwo, prowadzi postępowanie zarówno w imieniu własnym, jak i na rzecz pozostałych członków grupy. Co istotne, jeżeli powód nie jest adwokatem lub radcą prawnym, obowiązany jest do zawarcia umowy z adwokatem lub radcą prawnym, który jako pełnomocnik będzie zastępował powoda w procesie. W umowie tej należy określić sposób wynagrodzenia pełnomocnika.

Pozew, oprócz ogólnych wymagań określonych w kodeksie postępowania cywilnego, powinien dodatkowo zawierać:

• wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym,
• wskazanie okoliczności uzasadniających taki tryb postępowania,
• wskazanie zasad ujednolicenia wysokości roszczeń członków grupy lub podgrup w przypadku roszczeń pieniężnych oraz określenie wysokości roszczenia każdego z członków,
• oświadczenie powoda o działaniu w  charakterze reprezentanta.
• Ponadto do pozwu należy dołączyć:
• oświadczenie członków grupy o przystąpieniu do grupy,
• oświadczenie o wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy,
• umowę reprezentanta grupy z pełnomocnikiem.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym – Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44.
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego – Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.
3. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny – Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.