W pierwszej części przedstawione zostało przekazanie nieruchomości w drodze darowizny. Druga część poświęcona jest zapisowi windykacyjnemu. 

 

Jak już była o tym mowa w części pierwszej przekazanie mieszkania, domu czy działki budowlanej może się odbyć w drodze zapisu windykacyjnego. Jest to nowa instytucja w prawie polskim, która umożliwia spadkodawcy rozrządzenie danym przedmiotem majątku na rzecz konkretnych osób. W testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku. Innymi słowy, zapis windykacyjny prowadzi wprost do nabycia przez zapisobiercę (czyli np. wnuki) przedmiotu tego zapisu z chwilą śmierci spadkodawcy.

 

Nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego z mocy prawa (a więc bez żadnej dodatkowej umowy) z chwilą otwarcia spadku zmniejsza prawdopodobieństwo niekorzystnego dla nieletnich dzieci rozporządzenia tym przedmiotem przez spadkobierców (np. rodzica dziecka), gdyż w takim przypadku nieruchomość jako przedmiot zapisu nie należy do spadku.

 

Zapis windykacyjny, podobnie jak darowizna, nie może być dokonany pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu. Niemożliwe jest zatem dokonanie w testamencie zastrzeżenia, że będąca przedmiotem zapisu windykacyjnego nieruchomość nie może być zbyta przed osiągnięciem przez zapisobiercę windykacyjnego pełnoletności. 

 

Podobnie jak w przypadku darowizny, do czasu uzyskania przez zapisobiercę pełnoletności zarząd nabytym przez dzieci majątkiem (również tym dziedziczonym po dziadkach) sprawować będą co do zasady ich rodzice. Jednak także w tym przypadku rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.

 

Również w tej sytuacji możliwe jest zastrzeżenie w testamencie, że przedmiot przypadający dziecku z tytułu testamentu nie będzie objęty zarządem sprawowanym przez rodziców. W przeciwieństwie do umowy darowizny zastrzeżenie takie nie musi być dokonane w testamencie zawierającym zapis windykacyjny; nie ma przeciwwskazań, aby zamieścić je w testamencie późniejszym. Spadkodawca może wyznaczyć zarządcę samodzielnie albo zdać się na sąd opiekuńczy, który w braku odpowiednich postanowień testamentowych ustanowi kuratora.

 

Spadkodawca może powołać jednego lub kilku zapisobierców windykacyjnych, przy czym nie ma żadnych przeszkód, aby były nimi np. wnuki. Ponadto zapis windykacyjny obejmujący jeden przedmiot może być ustanowiony na rzecz kilku legatariuszy. 

 

Należy również zaznaczyć, że zapisobierca windykacyjny należy do kręgu podmiotów odpowiedzialnych za długi spadkowe – do chwili działu spadku ponosi on za nie solidarną odpowiedzialność ze spadkobiercami. Rozliczenia między spadkobiercami i osobami, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne, następują proporcjonalnie do wartości otrzymanych przez nich przysporzeń. Spadkobiercom uwzględnia się ich udział w wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Natomiast od chwili działu spadku spadkobiercy i osoby, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne, ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe proporcjonalnie do wartości otrzymanych przez nich przysporzeń. Odpowiedzialność osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny za długi spadkowe, jest ograniczona do wartości przedmiotu zapisu windykacyjnego według stanu i cen z chwili otwarcia spadku.

 

Podstawa prawna:

1) Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.

2) Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 788 z późn. zm.