Prawo cywilne

Spis inwentarza

Z chwilą otwarcia spadku, czyli z chwilą śmierci spadkodawcy, spadkobiercy nabywają spadek. Spadkobierca może spadek przyjąć na dwa sposoby: wprost, czyli bez ograniczenia za długi spadkowe, i z dobrodziejstwem inwentarza, czyli z ograniczeniem odpowiedzialności za takie długi. Spadkobierca może również spadek odrzucić.

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku należy złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Oświadczenie takie składa się przed notariuszem lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu mieszka składający oświadczenie, albo też w sądzie spadku w toku postępowania spadkowego.

Jeżeli spadkobierca zdecyduje się na złożenie oświadczenia przed sądem rejonowym, za wniosek o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku będzie musiał zapłacić opłatę stałą w kwocie 50 zł. Maksymalna stawka za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wynosi 50 zł.

Jeżeli spadkobierca zdecydował się na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a inwentarz nie był wcześniej sporządzony, sąd z urzędu wydaje postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza. O wydanie takiego postanowienia można również wnioskować. Uprawniony do złożenia wniosku jest:
 każdy, kto uprawdopodobni, że jest spadkobiercą, uprawnionym do zachowku lub zapisobiercą,
 wykonawca testamentu,
 wierzyciel mający pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy (w takim wypadku sąd przed wydaniem postanowienia powinien wysłuchać spadkobiercę),
 właściwy urząd skarbowy (w takim wypadku sąd przed wydaniem postanowienia powinien wysłuchać spadkobiercę).

Przedkładając wniosek, należy uiścić opłatę stałą w kwocie 50 zł.

Spis sporządza na mocy postanowienia sądowego komornik sądowy lub skarbowy (sąd w postanowieniu decyduje o tym, któremu z nich zlecić wykonanie postanowienia). Za dokonanie spisu inwentarza komornik sądowy pobiera opłatę stałą w wysokości 10% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego za każdą rozpoczętą rodzinę. Kwestia wynagrodzenia komornika skarbowego nie jest w przepisach prawa uregulowana.

O terminie spisu inwentarza zawiadamiany jest nie tylko wnioskodawca i spadkobierca (jeżeli jest znane jego miejsce zamieszkania), ale również (jeżeli zostali ustanowieni) wykonawca testamentu, kurator spadku, dozorca i zarządca tymczasowy. Co istotne, nieprzybycie tych osób nie wstrzymuje przeprowadzenia czynności związanych ze spisem.

Spisem objęty zostaje cały majątek spadkodawcy: zaznacza się wartość każdego przedmiotu, określa długi spadku, wykazuje wartość czystego spadku z uwzględnieniem wartości rzeczy i praw spornych.

Komornik z urzędu ustala, jakie przedmioty powinny być wciągnięte do spisu.

Jeżeli wszyscy spadkobiercy są nieobecni albo jeżeli między spadkobiercami zachodzą spory co do pozostawienia majątku spadkowego w posiadaniu jednego lub kilku z nich, sąd spadku decyduje o tym, czy i któremu ze spadkobierców pozostawić w posiadaniu majątek spadkowy, które rzeczy złożyć do depozytu sądowego albo które z nich oddać dozorcy lub zarządcy tymczasowemu. Zasadą jest jednak, że ruchomości i nieruchomości wciągnięte do spisu pozostawia się w posiadaniu spadkobiercy.

Spis majątku ruchomego odbywa się w obecności dwóch świadków powołanych przez komornika. Co ważne, w protokole sporządzanym z tych czynności można zamieszczać oświadczenia osób, których obecność przy dokonywanej czynności jest dopuszczalna oraz oświadczenia osób trzecich zgłaszających swoje prawa do przedmiotów objętych spisem.

Jeżeli po dokonaniu spisu ujawniony zostanie jeszcze jakiś majątek lub dług, istnieje możliwość uzupełnienia spisu.

Na czynności komornika można wnieść skargę do sądu rejonowego. Osoba, która chce złożyć taką skargę ma na to 7 dni liczonych bądź od dokonania czynności, którą chce zaskarżyć, bądź od powzięcia wiadomości o dokonaniu takiej czynności, jeżeli nie była obecna przy jej przeprowadzaniu. Możliwe jest również złożenie skargi na odmowę dokonania czynności.

Podstawa prawna:
1) Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego – Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.
2) Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.  Kodeks cywilny  Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.
3) Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r.  Prawo o notariacie  tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 z późn. zm.
4) Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych  tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 z późn. zm.
5) Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 październik 1991 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania przy zabezpieczaniu spadku i sporządzaniu spisu inwentarza  Dz. U. Nr 92, poz. 411.
6) Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej  Dz. U. Nr 148, poz. 1564 z późn. zm.