Prawo finansowe

Następstwa prawne przyjęcia i odrzucenia spadku cz.1

W instytucji przyjęcia lub odrzucenia spadku przeplatają się wzajemnie wątki materialnoprawne i procesowe. Tym przede wszystkim należy tłumaczyć okoliczność, że podstawowe rozwiązania normatywne dotyczące przyjęcia lub odrzucenia spadku zawarte są zarówno w art. 1012–1024 Kodeksu cywilnego, jak i w art. 640–645 Kodeksu postępowania cywilnego. Wedle regulacji zawartej w Kodeksie cywilnym spadkobierca nabywa spadek z chwilą jego otwarcia, z mocy samego prawa jednakże posiada możliwość aby w określonym terminie spadek odrzucić. Zgodnie z art.1015 Kodeksu cywilnego oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
Zasada generalna zastosowana przez Kodeks cywilny powoduje, iż brak oświadczenia woli w terminie ustawowym powoduje przyjęcie spadku. Różnice w zakresie przyjęcia spadku mogą dotyczyć jedynie rodzaju przyjęcia spadku. Wola spadkobiercy nie ogranicza się zatem do przyjęcia lub odrzucenia spadku lecz także w pewnym stopniu decyduje o zakresie odpowiedzialności za długi spadkowe.
 W przypadku gdy długi spadku przekraczają jego aktywa, przyjęcie spadku może łączyć się z bardzo poważnym w skutki ryzykiem ekonomicznym. Niejednokrotnie spadkodawcy nie są dostatecznie zorientowani w szczegółach dotyczących zobowiązań zaciągniętych przez spadkodawcę. Aby stworzyć ochronę przed nieznanym ryzykiem związanym z przyjęciem lub odrzuceniem spadku ustawodawca wprowadził następujące rozwiązania prawne z których może skorzystać spadkobierca.

Spadkobierca może więc:
1) przyjąć spadek wprost,
2) przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza,
3) spadek odrzucić.

1. Przyjęcie spadku wprost oznacza, że spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe. Proste przyjęcie spadku nie wymaga od spadkobiercy żadnego działania. Wobec tego w przypadku, gdy spadkobierca nie złożył żadnego oświadczenia w przedmiocie przyjęcia spadku staje się jednoznaczne, że przyjmuje spadek wprost - proste przyjęcie spadku. Oświadczenie o nabyciu spadku składa się przed sądem w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku.

UWAGA: Jeżeli oświadczenie o nabyciu spadku nie zostanie złożone w terminie pół roku od daty śmierci, to przyjmuje się, że nabycie spadku nastąpiło w sposób prosty.
 

2. Drugą formą objęcia spadku stanowi przyjęcie spadku z ograniczeniem odpowiedzialności za długi – przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. W tym przypadku odpowiedzialność spadkobiercy jest limitowana wielkością korzyści wynikającą ze spadku, czyli sumy wszystkich aktywów wchodzących w skład spadku. Spadkobierca odpowiada wszelkimi składnikami swego majątku – także tymi, które nie wchodziły w skład spadku – jednak tylko do wysokości korzyści wynikającej ze spadku. Należy jednak pamiętać o tym, że przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza wiąże się dla spadkobiercy z całym szeregiem komplikacji związanych ze sporządzaniem inwentarza spadku. Stąd też, jeżeli zachodzi pewność przeciążenia spadku długami, odrzucenie spadku jest z punktu widzenia spadkobiercy o wiele bardziej praktyczne.
W przypadku gdy jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, uważa się, iż także spadkobiercy, którzy nie złożyli w terminie żadnego oświadczenia, przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
 

3. Poza formami przyjęcia spadku wskazanymi powyżej spadkobierca ma możliwość odrzucenia spadku. Należy przy tym zaznaczyć, iż może to uczynić z uwzględnieniem sześciomiesięcznego terminu od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania do spadku. Odrzucenie spadku jest jednostronną czynnością prawną spadkobiercy, a nie umową ze spadkodawcą. Instytucja odrzucenia spadku chroni spadkobiercę przed pomniejszeniem majątku, w wyniku odpowiedzialności za długi spadkowe. Spadkobierca może odrzucić spadek z powodu urazu, jaki żywi do spadkodawcy albo przeciwnie z powodu skrupułów wynikających z własnych przeszłych zachowań względem spadkodawcy, albo względem innych spadkobierców. Powodem odrzucenia spadku przez spadkobiercę testamentowego może być poczucie, iż przyjęcie przez niego spadku krzywdzi spadkobierców ustawowych. Podkreślić należy, że spadkodawca nie musi wykazać motywu, którym kierował się przyjmując bądź odrzucając spadek. Należy jednak zaznaczyć, iż względy ekonomiczne stanowią najczęstszą przyczyną odrzucenia spadku.

Słowniczek:

Otwarcie spadku – zdarzeniem prawnym, które pociąga za sobą przejście praw i obowiązków majątkowych zmarłego na jego spadkobierców, jest śmierć spadkodawcy. Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, a spadkodawcy nabywają spadek z chwilą otwarcia spadku.
 

Przyjęcie spadku – oświadczenie woli wyrażające zgodę na objęcie spadku.