Prawo finansowe

Odpowiedzialność solidarna za zaległości podatkowe członka rodziny

Jeżeli nasz tata, mama (nie tylko biologiczni, ale i ci, którzy nas przysposobili), nasze dziecko (w tym także przysposobione), wnuk, prawnuk, brat, siostra, zięć, synowa lub konkubent prowadzi działalność gospodarczą, a my współdziałamy stale w wykonywaniu tej działalności osiągając z niej korzyści, za ewentualne zaległości podatkowe jednej z wymienionych powyżej osób, wynikające z tej działalności i powstałe w okresie naszego współdziałania, odpowiadamy solidarnie całym swoim majątkiem.

Powyższe oznacza, że urząd skarbowy będzie mógł dochodzić uregulowania zaległości podatkowej w całości lub w części zarówno od zadłużonego podatnika-członka rodziny, jak i od nas-współdziałających, od wszystkich łącznie lub od każdego z osobna, a spłata zaległości przez któregokolwiek ze wskazanych powyżej zwolni z zapłaty pozostałych.

Odpowiedzialność nasza ograniczona jest jednak do wysokości uzyskanych przez nas korzyści. Co więcej, jeżeli w okresie stałego współdziałania, na osobie prowadzącej działalność gospodarczą ciążył obowiązek alimentacyjny wobec nas, nasza odpowiedzialność za zaległości podatkowe wyłączona będzie w zakresie wynikającym z tego obowiązku alimentacyjnego. Obowiązek alimentacyjny, czyli obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania, obciąża krewnych w linii prostej (dziadków, rodziców, dzieci, wnuki, prawnuki) oraz rodzeństwo. Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Organ podatkowy prowadzący postępowanie w zakresie odpowiedzialności członka rodziny, wobec którego podatnik był zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych, powinien ustalić rozmiar tego obowiązku. Jest to niezbędne do oceny, czy osiągnięte przez członka rodziny korzyści nie wykraczały (a jeżeli tak, to w jakim zakresie) poza obowiązek alimentacyjny.

Odpowiedzialność solidarna nie obejmuje podatków niepobranych oraz pobranych, a niewypłaconych przez płatników lub inkasentów; ograniczenie to nie dotyczy należności, które nie zostały pobrane od członków rodziny oraz małżonków, którzy mają zawartą umowę o ograniczeniu lub wyłączeniu wspólności majątkowej, albo których wspólność majątkowa została zniesiona przez sąd, a także małżonków pozostających w separacji.

W omawianym przypadku od odpowiedzialności za długi podatkowe współmałżonka nie uchroni nas umowa o ograniczeniu lub wyłączeniu wspólności majątkowej; nie zmieni jej również zniesienie wspólności majątkowej przez sąd oraz separacja.

Jak podkreśla się w literaturze, podstawą odpowiedzialności członków rodziny za zaległości podatkowe prowadzącego działalność gospodarczą są istniejące pomiędzy tymi podmiotami powiązania o charakterze majątkowym. Przeniesienie takiej odpowiedzialności wymaga wskazania przez organ podatkowy, że spełnione zostały łącznie wszystkie niezbędne przesłanki, tzn.:

·         mamy do czynienia ze wstępnym, zstępnym, rodzeństwem, małżonkiem zstępnych podatnika lub osobą pozostającą z podatnikiem w stosunku przysposobienia albo w faktycznym pożyciu;

·         chodzi o zaległości podatkowe podatnika związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą - mogą to być zaległości w uiszczeniu nie tylko podatku VAT, czy podatku akcyzowego, ale również części podatku dochodowego od osób fizycznych związanego z dochodem z działalności gospodarczej, podatku od nieruchomości związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, czy też opłat targowych;

·         członek rodziny stale współdziałał z podatnikiem w prowadzeniu działalności gospodarczej, z którą związane są zaległości - chodzi tu o stan faktyczny wspólnego działania, które nie zostało uregulowane prawnie poprzez zawarcie umowy o pracę, umowy zlecenia czy też umowy o dzieło; nie może to być współpraca o charakterze okazjonalnym, incydentalnym, dorywczym;

·         członek rodziny osiągał korzyści z działalności gospodarczej prowadzonej z podatnikiem - nie muszą to być przy tym korzyści o charakterze pieniężnym.

Niewykazanie przez organ podatkowy chociażby jednej z wymienionych powyżej przesłanek uniemożliwia obciążenie odpowiedzialnością członków rodziny podatnika.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa - tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.