Prawo finansowe

Powstanie obowiązku podatkowego wg nowych zasad metody kasowej

Do końca 2012 r. obowiązek podatkowy małego podatnika  czyli takiego podatnika podatku VAT, którego obrót roczny jest stosunkowo niewielki  który wybrał do rozliczeń z fiskusem metodę kasową, powstawał od dnia uregulowania całości lub części należności, nie później jednak niż po 90. dniu, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.

Metoda kasowa jest szczególnym sposobem ustalania momentu powstania obowiązku podatkowego po stronie dostawcy towarów lub świadczeniodawcy. Przy tej metodzie obowiązek podatkowy nie powstaje bowiem z dniem wydania towaru lub wykonania usługi czy też wystawienia faktury, lecz z dniem uregulowania przez nabywcę towarów lub odbiorcę usług stosownej należności. Do końca ubiegłego roku przy metodzie tej obowiązywało dodatkowo ograniczenie, zgodnie z którym obowiązek podatkowy nie mógł powstać później niż 90. dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi. Niezależnie zatem od tego, czy należność została przez kontrahenta uregulowana, czy też nie, obowiązek podatkowy powstawał.

Od dnia 1 stycznia 2013 r. odliczenia VAT u małych podatników, którzy wybrali kasową metodę rozliczeń, dokonuje się co do zasady inaczej niż dotychczas.

Zgodnie z nowymi przepisami obowiązek podatkowy w odniesieniu do dokonywanych przez małego podatnika dostaw towarów i świadczenia usług powstaje na dwa różne sposoby, zależnie od tego, jaki status ma podmiot będący obiorcą czynności wykonywanych przez małego podatnika. Obowiązek podatkowy w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz innego podatnika VAT, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, powstaje wyłącznie z dniem otrzymania całości lub części zapłaty. Zatem zgodnie z nowym stanem prawny, jeżeli dostawca towarów lub usług nie otrzyma swojej należności, obowiązek podatkowy nie powstanie wcale; obecnie bez znaczenia pozostaje okoliczność, ile czasu upłynie od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.

Z kolei gdy obiorcą towarów lub usług jest inny podmiot niż podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT czynny, obowiązek podatkowy powstaje z dniem otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 180 dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi. Przez inne podmioty należy rozumieć:
• podmioty niebędące podatnikami VAT dla danej, konkretnej czynności (czyli występujące w charakterze konsumentów);
• podmioty będące podatnikami VAT, które nie są w ogóle zarejestrowane;
• podmioty zarejestrowane jako podatnicy VAT zwolnieni.

Jeżeli zatem nabywca towarów lub usług niebędący podatnikiem VAT czynnym nie uiści swojej należności lub uiści ją tylko w części, po stronie dostawcy i tak powstanie obowiązek podatkowy, jednak dopiero w 180 dniu od dnia wydania towarów lub wykonania usług (w przypadku częściowego uregulowania należności obowiązek powstaje co do części, której podatnik jeszcze nie otrzymał).

Należy bowiem zaznaczyć, że podobnie jak w poprzednim stanie prawnym otrzymanie częściowej zapłaty powoduje powstanie po stronie małego podatnika obowiązku podatkowego w tej części.

Ustalenie statusu nabywcy towarów lub usług należy do małego przedsiębiorcy będącego dostawcą. Jego niewiedza w tym zakresie nie usprawiedliwia uchybień w spełnianiu obowiązku podatkowego. Oznacza to, że jeżeli mały podatnik uzyska błędną informację, że jego kontrahent jest podatnikiem VAT czynnym (nawet jeśli informacja ta pochodzi bezpośrednio od samego kontrahenta), podczas gdy w rzeczywistości jest on podmiotem niebędącym podatnikiem VAT, obowiązek podatkowy po stronie małego przedsiębiorcy powstanie najpóźniej w 180. dniu od dnia wydania towarów lub wykonania usług.

Możliwość korzystania z metody kasowej nadal mają ci mali podatnicy, którzy złożyli u właściwego naczelnika urzędu skarbowego pisemne zawiadomienie o wyborze metody kasowej. Zawiadomienia należy dokonać w terminie do końca miesiąca poprzedzającego okres, w którym metoda kasowa będzie stosowana.

Mały podatnik nadal może zrezygnować z metody kasowej, nie wcześniej jednak niż po upływie 12 miesięcy, w trakcie których rozliczał się w wybrany wcześniej sposób. Również w tym wypadku konieczne jest pisemne zawiadomienie naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z metody kasowej. Pismo należy złożyć w terminie do końca kwartału, w którym stosowana była metoda kasowa.

Opisane powyżej nowe zasady powstawania obowiązku podatkowego obowiązują w stosunku do czynności, które zostały wykonane po dniu 31 grudnia 2012 r. Jeżeli zatem mały podatnik dostarczył towar lub wykonał usługę przed dniem 1 stycznia 2013 r. i do dnia dzisiejszego nie otrzymał zapłaty, jego obowiązek podatkowy powstał w 90. dniu od dnia wykonania wskazanej czynności.

Podstawa prawna:
1. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług  tekst jedn. Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.
2. Ustawa z dnia 16 listopada 2012 r. o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce  Dz. U. poz. 1342.