Prawo finansowe

Środki pieniężne i inne składniki majątkowe przypadające wspólnikowi po likwidacji spólki a podatek od osób fizycznych

Wspólnicy spółki jawnej wnoszą do spółki wkłady. Wkłady te mogą mieć postać pieniężną lub niepieniężną. W przypadku likwidacji spółki z majątku spółki spłaca się przede wszystkim zobowiązania spółki oraz pozostawia się odpowiednie kwoty na pokrycie zobowiązań niewymagalnych lub spornych. Pozostały majątek dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy spółki. Z kolei w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej sporządzany jest bilans, na podstawie którego określana jest wartość udziału kapitałowego występującego wspólnika. Ustalony udział kapitałowy wypłacana się wspólnikowi w pieniądzu, zaś rzeczy wniesione do spółki przez wspólnika tylko do używania zwraca się w naturze.

W obecnym stanie prawnym zobowiązanie do wniesienia wkładu stanowi obligatoryjny element umowy spółki jawnej. Osoby zakładające taką spółkę mają obowiązek określić w umowie spółki wkłady wnoszone przez każdego wspólnika oraz ich wartość.

W przypadku likwidacji spółki po spłacie zobowiązań i pozostawieniu kwot na zobowiązania niewymagalne lub sporne, jeżeli pozostaje jeszcze jakiś majątek, jest on dzielony pomiędzy wspólników. Zasady podziału mogą być określone w umowie spółki; w braku stosownych postanowień umowy wspólnikom spłaca się udziały kapitałowe, czyli wkłady rzeczywiście wniesione do spółki. Należy przy tym zaznaczyć, że jeżeli  pomimo zobowiązania  wspólnik nie wniósł całości wkładu, ewentualny zwrot następuje w takiej wartości, w jakiej faktycznie był wniesiony. Po rozliczeniu udziałów, jeżeli pozostaje jakaś nadwyżka, dzieli się ją między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku.

Wskazane powyżej zasady rozliczania nie znajdują zastosowania do rzeczy wniesionych przez wspólnika do spółki tylko do używania. Te bowiem nie są objęte obowiązkiem upłynnienia i zwracane są wspólnikowi w naturze.

W związku z tym, że w wyniku likwidacji spółki albo wystąpienia ze spółki wspólnik może otrzymać przypadającą na niego część środków pieniężnych oraz innych składników majątkowych, rodzi się wątpliwość, czy powstały w taki sposób przychód podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.  Zgodnie bowiem z ogólną zasadą opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody z wyjątkiem określonych dochodów wskazanych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz dochodów, od których na podstawie przepisów ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Jeżeli spółka jawna prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, przychody wspólnika z udziału w takiej spółce uznaje się za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Za przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług. Poza tym przychodem z działalności gospodarczej są  co do zasady  przychody z odpłatnego zbycia składników majątku otrzymanych w związku z likwidacją spółki jawnej lub wystąpieniem wspólnika z takiej spółki. Co do zasady zatem do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej należą wszystkie przychody osiągane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Zgodnie jednak z przepisami do przychodów z działalności gospodarczej nie zalicza się przychodów z odpłatnego zbycia składników majątku otrzymanych w związku z likwidacją spółki jawnej lub wystąpieniem wspólnika z takiej spółki, jeżeli od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła likwidacja spółki jawnej lub nastąpiło wystąpienie wspólnika z takiej spółki, do dnia ich odpłatnego zbycia upłynęło sześć lat i odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej. Ponadto do przychodów z działalności gospodarczej nie zalicza się środków pieniężnych otrzymanych przez wspólnika spółki jawnej z tytułu likwidacji takiej spółki. Jeżeli chodzi o wspólnika występującego ze spółki jawnej, to za przychód nie uznaje się otrzymanych przez niego środków pieniężnych w części odpowiadającej uzyskanej przed wystąpieniem przez wspólnika nadwyżce przychodów nad kosztami ich uzyskania, pomniejszonej o wypłaty dokonane z tytułu udziału w tej spółce.

W kwestii opodatkowania środków pieniężnych oraz innych składników majątku przypadających wspólnikowi po likwidacji spółki jawnej albo w przypadku wystąpienia wspólnika za takiej spółki wydanych zostało wiele interpretacji podatkowych. Wynika z nich jednoznacznie, że otrzymanie przez wspólników spółki jawnej w związku z likwidacją takiej spółki środków pieniężnych nie skutkuje powstaniem po ich stronie przychodu. Jak to już zostało wskazane powyżej, nieco inaczej wygląda sytuacja wspólnika występującego ze spółki jawnej. W takim bowiem przypadku do przychodów nie zalicza się tylko środków pieniężnych w części odpowiadającej uzyskanej przed wystąpieniem przez wspólnika nadwyżce przychodów nad kosztami ich uzyskania, pomniejszonej o wypłaty dokonane z tytułu udziału w tej spółce. W związku z wystąpieniem wspólnika ze spółki niebędącej osobą prawną ustalana jest wartość zbywcza jej majątku; wartość ta odpowiada wartości, jaką wspólnicy uzyskaliby, sprzedając na wolnym rynku całe swoje przedsiębiorstwo; wartość zbywcza jest dzielona tak, aby ustalić część przypadającą na występującego wspólnika. Dochodem podlegającym opodatkowaniu w związku z wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej w przypadku otrzymania środków pieniężnych będzie więc różnica między przychodem z tego tytułu a wydatkami na nabycie lub objęcie prawa do udziałów w takiej spółce.

Również w sytuacji otrzymania przez wspólnika składników majątku w związku z likwidacją spółki jawnej albo w związku z wystąpieniem z takiej spółki nie ma mowy o osiągnięciu przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem od osób fizycznych na dzień ich otrzymania (zasada ta dotyczy jednak wyłącznie składników majątku, których zbycie nie stanowi przychodów z kapitałów pieniężnych, praw majątkowych oraz innych źródeł w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych powstanie, jeżeli zbycie niepieniężnych składników majątku spółki nastąpi w ciągu sześciu lat liczonych od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła likwidacja lub wstąpienie wspólnika spółki jawnej, lub odpłatne zbycie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej.

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 361 z późn. zm.