Prawo finansowe

Umorzenie należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą

Jeszcze przed Świętami Bożego Narodzenia Prezydent RP podpisał ustawę o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą.

W okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zezwalały na wybór przez ubezpieczonego tytułu ubezpieczenia w sytuacji, gdy spełniał on warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym z kilku tytułów, bez względu na wysokość podstawy wymiaru składek. Wobec powyższego wiele osób prowadzących działalność gospodarczą zatrudniało się we wskazanym okresie dodatkowo na podstawie umowy o pracę za wynagrodzeniem niższym od minimalnego wynagrodzenia za pracę, na podstawie umowy o pracę nakładczą czy na podstawie umowy zlecenia, czyniąc z niej tytuł do ubezpieczenia.

Należy wyjaśnić, że w przypadku umów o pracę nakładczą strony powinny określić minimalną miesięczną ilość pracy, której wykonanie należy do obowiązków wykonawcy; minimalna ilość pracy powinna być tak ustalona, aby jej wykonanie zapewniało uzyskanie co najmniej 50% najniższego wynagrodzenia za pracę. Oznacza to, że osoba zawierająca taką umowę może osiągać dochody znacznie niższe od minimalnego wynagrodzenia za pracę, co w konsekwencji prowadziło we wskazanym powyżej okresie do sytuacji, w której prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą zatrudnieni jednocześnie na podstawie umowy o pracę nakładczą odprowadzali bardzo niskie składki na ubezpieczenia społeczne. Podobnie rzecz wyglądała w przypadku osób wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia czy umowy o pracę za wynagrodzeniem niższym od minimalnego wynagrodzenia za pracę.

ZUS przez wiele lat nie kwestionował wybranych przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą innych tytułów do ubezpieczenia. Jednak w ostatnim czasie Zakład zaczął wydawać decyzje, w których  podważając ważność zawieranych przez prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą umów o pracę czy umów zlecenia  stwierdzał władczo, że w okresie, w którym tytułem do ubezpieczenia była zakwestionowana umowa, przedsiębiorcy nie opłacali koniecznych składek na ubezpieczenia społeczne. W następstwie takich decyzji przedsiębiorcy uznani zostali za dłużników i zaczęli być wzywani do uiszczania zaległych nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej wraz z należnymi od tych kwot odsetkami.

Między innymi właśnie takim przedsiębiorcom ma pomóc wspomniana na wstępie ustawa o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą. Zgodnie z jej założeniami osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegające z tego tytułu w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu, którym ZUS wydał decyzję o podleganiu we wskazanym okresie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym lub decyzję o wysokości zadłużenia z tytułu składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne za wskazany powyżej okres, mogą złożyć do ZUS wniosek o umorzenie nieopłaconych składek na ubezpieczenia oraz należnych od nich odsetek za zwłokę, opłaty prolongacyjnej, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału ZUS, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego. Możliwość taką będą mieli również przedsiębiorcy, którzy zakończyli prowadzenie działalności przed dniem 1 września 2012 r. i nadal jej nie prowadzą. Wniosek o umorzenie można złożyć w terminie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Osoby, którym ZUS jeszcze nie wydał decyzji o podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym lub decyzji o wysokości zadłużenia z tytułu składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne za okres od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r., w przypadku otrzymania takiej decyzji będą miały na złożenie wniosku co najmniej 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji.

Umorzenie należności, o których mowa powyżej, skutkować będzie również umorzeniem nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne i na Fundusz Pracy za ten sam okres oraz należnych od nich, za ten sam okres, odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału ZUS, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego.

Należy również zaznaczyć, że umorzeniu podlegają także wszelkie wskazane powyżej należności, które do dnia wejścia w życie omawianych przepisów zostały rozłożone na raty i nie zostały opłacone do dnia złożenia wniosku o umorzenie. Należności te będą podlegały wyłączeniu z umowy o rozłożeniu należności z tytułu składek na raty.

Warunkiem umorzenia należności, jest nieposiadanie na dzień wydania przez ZUS decyzji o umorzeniu należności innych zaległych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz na Fundusz Emerytur Pomostowych, za okres od dnia 1 stycznia 1999 r., do opłacenia których zobowiązana jest osoba prowadząca pozarolniczą działalność lub płatnik składek, oraz należnych od tych składek odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału ZUS, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego.

Podstawa prawna:
1. Ustawa z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność
2. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.