Kiedy można wszcząć postępowanie nakazowe?

Jeden z moich klientów, dla którego wykonywałem prace wykończeniowe lokalu, od kilku miesięcy nie płaci mi umówionej kwoty. Wysłałem mu fakturę VAT za zwrotnym potwierdzeniem odbioru, mam więc pewność, że otrzymał dokument. Kilkakrotnie monitowałem go telefonicznie, dodatkowo  również listem poleconym ze zwrotką  wysłałem do niego wezwanie do zapłaty. Podczas rozmowy telefonicznej klient obiecał, że ureguluje wszystkie zaległości, jednak do dzisiaj nie dokonał wpłaty. Czy moja sprawa nadaje się do skierowania jej do postępowania nakazowego?

Postępowanie nakazowe można wszcząć m.in. w przypadku, gdy wierzyciel dochodzi roszczenia pieniężnego, którego istnienie może udowodnić:
• dokumentem urzędowym,
• zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem  może to być np. faktura, jeżeli została podpisana przez dłużnika lub osobę go reprezentującą (wymogu tego nie spełni podpis np. szeregowego pracownika odbierającego dokumenty),
• wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu,
• zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty, zwróconym przez bank i nie zapłaconym z powodu braku środków na rachunku bankowym.

Sąd wyda także nakaz zapłaty na podstawie dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego (czyli np. dokumentów rozliczeniowych zawierających potwierdzenie wykonania przez wierzyciela umowy  np. dokonania sprzedaży lub wykonania usługi  stwierdzających wysokość świadczenia oraz określających stronę zobowiązaną do wykonania świadczenia na rzecz wierzyciela) oraz dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku. Warunkiem jest jednak to, aby powód (czyli wierzyciel domagający się zapłaty) dochodził należności zapłaty świadczenia pieniężnego lub odsetek w transakcjach handlowych, tzn. z umowy, której przedmiotem jest odpłatne dostarczanie towaru lub odpłatne świadczenie usług, jeżeli strony tej umowy zawierają ją w związku z wykonywaną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodową. Należy przy tym zastrzec, że stronami takiej umowy muszą być przedsiębiorcy, podmioty prowadzące działalność gospodarczą lub osoby wykonujące wolny zawód.

Jeżeli zatem osoba, dla której wykonywane były prace, zleciła je w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej lub zawodowej (np. przeprowadzenie prac wykończeniowych lokalu przeznaczonego na prowadzenie działalności gospodarczej), umowa zawarta z taką osobą oraz zwrotne potwierdzenie odbioru przez taką osobę faktury VAT wydaje się wystarczające do wystąpienia z wnioskiem o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że zdaniem Sądu Najwyższego upoważnienie powoda przez pozwanego do wystawiania faktur VAT bez podpisu może być traktowane jako zaakceptowanie przez dłużnika rachunku, uzasadniające wydanie przez sąd nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

W przypadku, gdy zlecający wykonanie prac wykończeniowych jest osobą fizyczną, która „prywatnie” (czyli dla celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą czy zawodową) zwróciła się z prośbą o przeprowadzenie określonych robót (np. pomalowanie prywatnego mieszkania, ocieplenie prywatnego garażu), nie ma on możliwości wszczęcia postępowania nakazowego na podstawie dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego oraz dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, gdyż w takiej sytuacji nie mamy do czynienia z transakcją handlową, o której mowa powyżej. Nie ma również możliwości przyjęcia, że wierzyciel posiada zaakceptowany przez dłużnika rachunek czy fakturę, bowiem przyjęcie dokumentu rozliczeniowego przez dłużnika (np. przez potwierdzenie odbioru rachunku, faktury) nie oznacza jego akceptacji. Przyjęty rachunek czy faktura podlega sprawdzeniu przez dłużnika i może spotkać się z jego akceptacją bądź odmową. Akceptacja oznacza potwierdzenie przez dłużnika stwierdzonego w rachunku czy fakturze zobowiązania, co następuje przez złożenie przez dłużnika podpisu na takim dokumencie. Dopiero wówczas wierzyciel dysponuje „zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem”, o którym mowa w przepisach.

Telefoniczna rozmowa z dłużnikiem również nie będzie miała w omawianej sprawie znaczenia dowodowego. Co prawda przyjmuje się, że postawą wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym może być zarówno uznanie właściwe (czyli w drodze umowy, w której strony potwierdzają istnienie zobowiązania, w tym wysokość długu i termin jego zapłaty), jak i uznanie niewłaściwe długu (czyli w drodze jednostronnego oświadczenia dłużnika, z którego wynika, że uznaje on swój dług; często przyjmuje ono w praktyce postać skierowanego do wierzyciela pisma z prośbą o rozłożenie na raty długu albo przedłużenie terminu zapłaty)  jednak warunkiem koniecznym jest, aby takie uznanie wyrażone zostało w formie pisemnej, czyli w prawidłowo sporządzonym dokumencie.

Wydaje się zatem, że w tym przypadku należy raczej ubiegać się o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Jeżeli sąd uzna, iż powództwo nie nadaje się do rozpatrzenia w postępowaniu nakazowym, sprawa będzie rozpoznana w zwykłym trybie procesowym albo w innym właściwym dla niej postępowaniu odrębnym (czyli np. upominawczym).

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego – Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.