Kto może się ubiegać się o świadczenie pielęgnacyjne?

Kto może się ubiegać się o świadczenie pielęgnacyjne? Czy przysługuje ono tylko dorosłemu niepełnosprawnemu? Czy fakt, że osoba faktycznie opiekująca się chorym sama również posiada orzeczenie o stopniu niepełnosprawności powoduje, że nie może być formalnie uznana za osobę sprawującą opiekę?

O świadczenie pielęgnacyjne mogą się starać osoby, które w celu sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. W przeciwieństwie do zasiłku pielęgnacyjnego ta forma pomocy pieniężnej przyznawana jest nie niepełnosprawnemu, ale osobie, która się nim opiekuje. W przepisach regulujących  tę kwestię wprowadzono ostatnio kilka zmian.

Szczególnej opieki połączonej z rezygnacją z pracy może wymagać zarówno dziecko, jak i osoba dorosła. Warunkiem koniecznym jest posiadanie przez taką osobę niepełnosprawną odpowiednio:
•    orzeczenia o niepełnosprawności wraz ze wskazaniem o konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz o konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji,
•    orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności.

O przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego może ubiegać się:
•    matka lub ojciec osoby niepełnosprawnej,
•    inna osoba, na której w świetle przepisów ciąży obowiązek alimentacyjny, pod warunkiem jednak, że osoba taka sama nie jest osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym,
•    opiekun faktyczny dziecka.

Osoba inna niż spokrewniona w pierwszym stopniu, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, może ubiegać się o świadczenie pielęgnacyjne pod pewnymi warunkami. Składając wniosek o przyznanie świadczenia, musi wykazać, że niepełnosprawny nie ma w ogóle osoby spokrewnionej w pierwszym stopniu, bądź że krewny taki nie jest w stanie wspomagać niepełnosprawnego w należyty sposób. Jak podkreśla się w orzecznictwie, zły stan zdrowia osób spokrewnionych w pierwszym stopniu może stanowić przeszkodę w sprawowaniu przez nich opieki. To z kolei daje możliwość starania się o świadczenie pielęgnacyjne osobom zobowiązanym do alimentacji w dalszej kolejności. Niemniej ustawodawca nie wykluczył jako przeszkody w opiece innych przyczyn, w tym pozostawania w zatrudnieniu lub innej pracy zarobkowej osób zobowiązanych do alimentacji w pierwszej kolejności, co z kolei otwiera drogę do starań o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego osobom zobowiązanym do alimentacji w dalszej kolejności. Warunkiem przyznania świadczenia jest oczywiście to, że osoby te faktycznie świadczą osobistą opiekę w zakresie uniemożliwiającym im podjęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.

Badając, czy dana osoba ma realne możliwości sprawowania opieki i udzielania pomocy niepełnosprawnemu, organ powinien wziąć pod uwagę w szczególności wiek, stan zdrowia, indywidualną sytuację rodzinną i dochodową oraz miejsce zamieszkania potencjalnego opiekuna. Wydaje się, że małoletnie czy też nawet pełnoletnie dziecko kontynuujące naukę w trybie dziennym, osoba długotrwale chora lub niedołężna, albo przebywająca w zakładzie karnym, nie jest w stanie sprawować takiej opieki. Obecnie fakt posiadania przez taką osobę orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności wyklucza możliwość pobierania przez nią świadczenia pielęgnacyjnego.

Przepisy wskazują okoliczności, w których świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje. Dzieje się tak w sytuacji, gdy:
•    osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego,
•    osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na inną osobę w rodzinie lub poza rodziną;
•    osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
•    osoba wymagająca opieki została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej z dzieckiem, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu, z wyjątkiem zakładów opieki zdrowotnej,
•    osoba w rodzinie ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury na to dziecko,
•    osoba w rodzinie ma ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, albo do świadczenia pielęgnacyjnego na tę lub inną osobę w rodzinie lub poza rodziną,
•    na osobę wymagającą opieki członek rodziny jest uprawniony za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Obecnie wysokość świadczenia pielęgnacyjnego wynosi 520 zł miesięcznie.

Podstawa prawna:

1.    Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych  tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 z późn. zm.
2.    Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2009 r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny oraz wysokości świadczeń rodzinnych  Dz. U. Nr 129, poz. 1058.